Ho là một phát thở ra mạnh và đột ngột. Ho là một phản xạ sinh lý có tính bảo vệ thân nhằm tống ra khỏi đường hô hấp các chất dịch, đàm do phế quản hay phổi tiết ra hoặc các dị vật từ ngoài lọt vào như: thức ăn, bụi... Do đó, ho được coi là một cơ chế bảo vệ bộ máy hô hấp. Ho không phải là bệnh mà là triệu chứng của nhiều bệnh. Ho cũng có thể là triệu chứng của một số rối loạn trong thân. Người ta có thể chủ động ho, nhưng trong phần lớn trường hợp ho xảy ra ngoài ý muốn và động tác này có thuộc tính phản xạ.
Ho là dấu hiệu của bệnh nào?
Ho khan: Là tình trạng ho nhưng không khạc ra đờm, dù người bệnh có thể ho nhiều và dữ dội. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp người bệnh nuốt đờm hoặc vì không muốn khạc hoặc không biết khạc đờm. Ho khan kéo dài cần để ý đến các bệnh lý như: bệnh can hệ đến thanh quản, viêm tai, viêm xương chũm mãn tính. Ho khan kéo dài cũng có thể là do ung thư phế quản, thường xảy ra ở người có thâm niên hút thuốc lá, thuốc lào lâu năm (thường trên 10 năm).
Ho khan còn do các bệnh ở tổ chức kẽ của phổi như: xơ phổi, phù phổi bán cấp, ung thư phổi, lao kê hoặc do tràn dịch kinh niên màng phổi. Thêm vào đó, ho khan kéo dài cũng có thể là do một số chất độc gây kích thích trực tiếp cơ chế miễn dịch dị ứng (hen). Ngoài ra, ho khan còn do tác dụng phụ của một số thuốc, đặc biệt là thuốc điều trị bệnh tăng áp huyết (coversyl) sử dụng lâu năm.
Ho thành từng cơn: Ho khan nhiều lần, kế tiếp nhau thành từng cơn trong một thời kì ngắn, điển hình là cơn ho gà: bệnh nhân sẽ ho liền một cơn, sau đó hít một hơi dài và tiếp tục ho từng cơn nữa. Cơn ho kéo dài sẽ gây tăng áp lực trong lồng ngực, gây ứ huyết tĩnh mạch chủ trên khiến cho bệnh nhân bị đỏ mặt, tĩnh mạch cổ nổi phồng, cơn ho có thể làm chảy cả nước mắt, đôi khi còn gây ra phản xạ nôn ói. Người bệnh bị ho gà có thể kèm theo đau ê ẩm ngực, lưng và bụng do các cơ hô hấp bị co bóp quá mức.
Ho ra máu: Ho khan ra máu là tình trạng ho kèm theo máu xuất hiện. Ho ra máu có nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh viêm phổi cấp và mạn tính, ung thư phổi... Ho ra máu có thể xảy ra đột ngột trong lúc bệnh nhân cảm thấy khỏe mạnh hoặc sau khi vừa hoạt động mạnh. thường nhật, 90% trường hợp ho ra máu là do bệnh lao phổi tiến triển, thường kèm ho kéo dài, sốt nhẹ, sút cân. Nếu ho ra máu một chút ít và lẫn trong đờm, ho tái phát một vài lần mà không kèm sốt hoặc không sút cân thì cũng nên nghĩ đến bệnh lao.
Khi bị ho kéo dài, người bệnh cần đến thầy thuốc để được thăm khám.
Ho về đêm
Do viêm xoang: Khi bị viêm xoang, các xoang viêm sẽ bị tắc gây ngạt mũi, các chất nhầy chảy xuống mặt sau của cổ họng. Vào ban ngày, các dịch nhầy này được người bệnh xì ra hoặc tự trôi xuống đường tiêu hóa. Nhưng về ban đêm, dịch nhầy dễ ứ lại nơi cổ họng và gây ho. Chứng nghẹt mũi do viêm xoang khiến người bệnh khi ngủ dễ phải thở bằng miệng, thành thử họng rất dễ khô, rát và bị ho.
Do suyễn: hồ hết những người bị bệnh hen đều có thể gặp phải các vấn đề hô hấp như ho khan. Vì vậy, dấu hiệu ho về đêm cũng có thể là triệu chứng ban đầu của bệnh hen suyễn. Những triệu chứng của suyễn xuất hiện và biến mất phụ thuộc vào hoạt động và nhân tố tác động. Triệu chứng trước hết thường là ho và thở rít, các triệu chứng tái đi, tái lại và thường nặng về đêm, khi gắng công hoặc gặp lạnh. Nhiễm lạnh, cảm cúm hoặc nhiễm khuẩn đường hô hấp có thể kích phát bệnh suyễn, khi đó người bệnh cảm thấy khó thở, thở rít, ho tăng, khạc đờm nhiều, nặng ngực...
Trào ngược axit: Bệnh trào ngược axit cũng gây ho. Khi nằm xuống, các axit gây khó tiêu và ợ nóng trong dạ dày có thể trôi ngược lên phổi, dẫn đến ho. Nếu nguyên cớ gây ho và khó chịu về ban đêm đã được xác định thì hãy cố kỉnh ăn ít hơn vào bữa tối, khi ngủ nên gối cao đầu, việc trào ngược sẽ giảm đi và sẽ bớt ho.
Giải pháp đối phó với chứng ho
Ho có thể chỉ là một triệu chứng gây khó chịu, nhưng cũng có thể biểu thị một bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt với người cao tuổi. Phải dè chừng khi ho có kèm theo sốt, khó thở, tím tái, ho kéo dài, suy kiệt..., bệnh nhân cần được nhà giam cẩn thận. Người bệnh ho trên 5 ngày, bất luận là tình trạng ho thế nào thì cần phải đi khám ngay. Nếu ho kéo dài hơn 3 tuần, điều trị bằng thuốc không giảm, có kèm theo sốt, ho có đờm xanh, nâu gỉ, vàng, ho ra máu, thở nông hoặc đau ngực khi ho có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý hiểm... Đối với các bệnh nhân có tiền sử hen, lao phổi, áp huyết tăng, đau bao tử, sụt cân nhiều nên đến thầy thuốc tìm nguyên cớ để điều trị tận gốc như: hen, viêm phế quản mạn, suy tim sung huyết, viêm phổi, lao phổi, viêm họng, viêm amidan, ung thư phổi...
Điều quan trọng nhất là phải phòng bệnh, nhất là vào ngày nóng lạnh thất thường. Người bệnh cần năng tập luyện thể dục thể thao phù hợp, ăn uống hợp lý, vệ sinh răng miệng, đoàn luyện tính thích nghi với thời tiết, khí hậu, tạo môi trường sống trong sạch - đó mới có hiệu quả thiết thực, lâu dài cho sức khỏe.
Bệnh nhân ho nên uống nhiều nước mỗi ngày, tránh ở môi trường khô và lạnh (nhất là điều hòa), tránh các nguyên tố gây kích thích như khói thuốc, khói than, bụi, mùi khí lạ, phấn hoa, lông súc vật..., không ăn uống đồ quá nóng gây kích thích vòm họng, giữ ấm cổ, ngực. Nên xông hơi nóng cho đường mũi họng bằng tinh dầu bạc hà, bạch đàn. Việc hít ngửi hơi nóng sẽ giúp làm loãng chất nhầy, chất đờm đặc, giúp khạc ra đờm dễ dàng hơn. Nên nghỉ ngơi nhiều, ăn hoa quả, uống nước cam, chanh, ăn tỏi, hành, hẹ để hỗ trợ thêm hệ miễn nhiễm.
BS. Thanh Hường
