Bệnh sỏi thận do nhiều duyên cớ gây ra và có thể thấy trong đường tiểu từ thận đến niệu quản (ống nối từ thận đến bàng quang) và ở bóng đái. Sỏi thận phổ biến ở những nước nhiệt đới nóng ẩm như Việt Nam. Chúng thường hình thành khi nước đái lắng cặn khiến các khoáng vật kết dính lại với nhau.
Hầu hết các loại sỏi thận đều thoát ra ngoài một cách thiên nhiên và có thể khiến người bệnh rất đau. Nếu được phát hiện sớm, sỏi thận sẽ không gây ra các tổn hại lâu dài và quan yếu là người bệnh được điều trị kịp thời để tránh các biến chứng sau này.
Quá trình hình thành sỏi và triệu chứng của bệnh
Thận là cơ quan giữ cân bằng nước cho cơ thể, đồng thời là nơi loại bỏ và đào thải những chất thải độc hại cho thân qua đường tiểu. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, thay vì các chất độc hòa tan vào nước đái và đào thải ra ngoài thì nó lắng đọng lại và tạo thành sỏi trong thận. Tùy thời kì, vị trí và độ lắng đọng mà kích tấc sỏi lớn nhỏ khác nhau.
Sỏi hình thành, di chuyển ở bất cứ vị trí nào trên đường đi của nước đái và được gọi là sỏi thận, sỏi niệu quản hay sỏi bọng đái. Quá trình hình thành và phát triển của sỏi không có triệu chứng rõ nên người bệnh không hay biết gì cho đến khi viên sỏi lớn gây đớn đau, tiểu ra máu, mủ hay đi tiểu ra sỏi mới biết. Bệnh sỏi thận là một bệnh phổ thông bây chừ, do nếp ngồi nhiều, ngại uống nước hoặc do uống thuốc, sữa bổ sung canxi...
Hình ảnh sỏi thận.
Các loại sỏi và nhân tố nguy cơ
Có nhiều nguyên tố gây sỏi, trong đó phải kể đến gene di truyền: nếu gia đình bạn mang gene này, bạn có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn; thiếu nước - sống tại nước có khí hậu nhiệt đới, không uống đủ nước, ra mồ hôi nhiều; chế độ ăn - ăn quá nhiều protein, muối hoặc đường; béo phì; Một số loại thuốc hoặc đã từng trải qua giải phẫu... thường ngày, người ta chia ra các loại sỏi sau:
Sỏi can-xi: đây là loại sỏi thận phổ biến nhất, thường là canxi oxalate xảy ra thiên nhiên trong nhiều loại thực phẩm như một số loại rau quả, hạt, sô-cô-la, vitamin D liều cao có thể làm tăng nguy cơ mắc loại sỏi này. thông thường, sỏi canxi cứng, có nhiều hình dáng, kích thước, mật độ khác nhau.
duyên cớ chính là tình trạng nước tiểu quá bão hòa về muối canxi do tăng tiếp nhận canxi ở ruột hoặc tăng tái thu nạp canxi ở ống thận. Xét nghiệm nước giải sẽ thấy canxi niệu tăng cao. Bình thường, thận đào thải khoảng 300mg canxi qua nước đái trong 1 ngày, trong trường hợp nước đái bị quá bão hòa về muối canxi, lượng canxi đào thải qua nước đái có thể tăng lên 800 - 1.000mg trong 24h với chế độ ăn thường ngày. ngoại giả, thức ăn chứa nhiều oxalat hoặc trong trường hợp ngộ độc vitamin C sẽ dẫn đến tình trạng này hoặc ở người bị viêm ruột, cắt một phần ruột non, người có rối loạn chuyển hoá. Những loại rau có hàm lượng oxalat cao bao gồm: cần tây, tỏi tây, củ cải, rau cải, khoai lang, đậu xanh, đậu tương, bí, ớt, cà tím, măng tây, đào lộn hột, rau diếp, nho, mận và trà...
Sỏi struvite: là loại sỏi nhiễm trùng đường tiết niệu, chiếm khoảng 10% các loại sỏi thận. Người ta thấy sự xuất hiện sỏi struvite hầu như luôn luôn đi kèm với tình trạng tắc nghẽn hay nhiễm trùng đường tiểu. cho nên, trong trường hợp này, việc dùng kháng sinh được xem là một bước nép, chẳng thể thiếu trong quá trình điều trị.
Sỏi axit uric: ở người không uống đủ nước, nhiều mồ hôi và người có chế độ ăn nhiều protein, chiếm khoảng 10% các trường hợp sỏi thận. Sỏi axit uric không cứng và cũng không dễ phát hiện bằng tia X như sỏi canxi. nguyên do là do nước tiểu quá bão hòa acid uric tạo điều kiện gây sỏi urat và thường có tăng acid uric niệu đi kèm. Sỏi acid uric gặp trong tăng acid uric máu, bệnh gout, trong một số trường hợp di truyền, béo phì, những người tiểu đường kháng insulin. Người bệnh cần giảm ăn những thức ăn quá nhiều đạm.
Sỏi Cysteine: hình thành ở người mắc chứng rối loạn di truyền, những người với tiền sử gia đình có người mắc bệnh có nguy cơ cao bị mắc loại sỏi này.
Điều trị sỏi thận ít đớn đau và hiệu quả
Tùy theo kích thước, vị trí và biến chứng của sỏi gây ra mà có các chỉ định can thiệp lấy sỏi khác nhau. Chính vì những biến chứng hiểm mà sỏi thận gây ra nên có những trường hợp cần can thiệp cấp cứu để lấy sỏi ngay, có trường hợp có thể trì hoãn lấy sỏi tức là can thiệp lấy sỏi chủ động theo lịch như mổ lấy sỏi hoặc tán sỏi. Có trường hợp không cần can thiệp gì đối với sỏi nhỏ không gây các biến chứng đau nhiều, đái ra máu hoặc gây biến chứng viêm nhiễm ở thận.
Về điều trị sỏi thận, cần uống nhiều nước, đảm bảo lượng nước giải khoảng trên 2,5 lít/ngày; điều trị các đợt nhiễm khuẩn, viêm nhiễm ở thận; điều trị các biến chứng hay các nhân tố tiện lợi dễ hình thành sỏi. hiện tại, có nhiều phương pháp can thiệp lấy sỏi như: mổ lấy sỏi, tán sỏi ngoài thân thể và nội soi lấy sỏi, nội soi tán sỏi qua da...
Để được chữa trị kịp thời, bệnh nhân nên đi khám ngay khi thấy một trong các dấu hiệu thận có sỏi như: đau vùng bụng giữa xương sườn và hông, đau ở giữa lưng, tiểu buốt, có mùi hôi hoặc tiểu ra sỏi, tiểu ra máu. Khám và phát hiện ra sỏi sớm để quá trình điều trị dễ dàng hơn. Nếu sỏi nhỏ, có thể chỉ cần tăng cường uống nước để đào thải ra ngoài. Sỏi lớn có thể phải mổ để lấy sỏi.
phòng ngừa cách gì?
Cách đề phòng rẻ nhất và hữu hiệu nhất là nên uống nhiều nước, chí ít là 2 lít/ngày. Người bệnh cần hạn chế thực phẩm chứa nhiều canxi (như sữa bò, các sản phẩm chế biến từ đậu, ốc, cua, tôm, rau câu, rau cần) và các loại thực phẩm có hàm lượng axit oxalic tương đối cao như táo, tỏi, hành tây, cà phê, ca cao, nước chè...
Những thực phẩm nên dùng: người bị sỏi axit oxalic có thể ăn các loại thịt gà, vịt, thịt nạc, cá, trứng, nho... Người bị sỏi phốt-pho canxi hoặc axit cacbonic nên ăn đồ chua để nước tiểu có tính axit làm tan sỏi. Riêng người bị sỏi axit uric nên ăn nhiều rau quả tươi, sữa. Không nên ăn óc, tủy, xương, nội tạng động vật, súp-lơ... Không nên uống rượu, cà phê. ngoại giả, cần tập thể dục nhẹ nhõm như đi bộ, đi xe đạp để kích thích việc thải sỏi ra ngoài. Việc kết hợp chế độ dinh dưỡng và tập dượt đúng đắn sẽ giúp thu được kết quả nhanh chóng hơn.
Người mắc bệnh sỏi thận nếu không điều trị kịp thời có thể có những biến chứng nguy hiểm, lặng thầm vì viên sỏi sẽ to lên và cản ngăn đường bài tiết nước giải, làm cho chức năng thận hư hại dần. vì vậy, khi có những triệu chứng như trên thì nên đi khám ngay.
Vì hơn một nửa số người đã từng bị sỏi thận sẽ tái phát nên cách tốt nhất là thay đổi cách sống, đặc biệt là khẩu phần ăn và nếp tập thể dục. ngoại giả, nếu đã bị sỏi canxi, có thể cần phải giảm lượng thức ăn chứa nhiều oxalate, canxi như các loại quả hạnh nhân, sô-cô-la, chè, rau chân vịt, các loại quả mọng như dâu tây. Ăn kiêng với chế độ ăn ít chất đạm cũng làm giảm nguy cơ hình thành sỏi thận.
BS. Đình Dương
0 nhận xét:
Đăng nhận xét